Czarny hrabia. Chwała, rewolucja, zdrada i prawdziwy hrabia Monte Christo

Autor: Tom Reiss

• Szczegółowe informacje
• Informacje dot. wydania

• Tłumaczenie: Marek Fedyszak
  Tytuł oryginału: The Black Count: Glory, Revolution, Betrayal, and the Real Count of Monte Cristo
  Seria/cykl wydawniczy: –
  Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie
  Data wydania: 2014
  ISBN 978-83-08-05230-3
  
• Wydanie: papierowe, cyfrowe
  Oprawa: twarda
  Liczba stron: 512

Prawdziwa historia  Hrabiego Monte Christo!
Genialna biografia Tomasza Aleksandra Dumasa, którego życiorys dostarczył inspiracji  do stworzenia postaci Hrabiego Monte Christo i trzech muszkieterów.  Generała armii francuskiej,  syn markiza de Pailleterie i czarnoskórej niewolnicy Cessette Dumas, ojciec  pisarza Aleksandra Dumasa.
W podparyskiej miejscowości, w której urodził się Aleksander Dumas, zmarła nagle kustoszka lokalnego muzeum, pozostawiając po sobie zamknięty sejf z niedokończoną powieścią – pierwszą powieścią słynnego pisarza. To do niej dociera Tom Reiss, aby ukazać czytelnikom historię zapomnianego bohatera – prawdziwego hrabiego Monte Christo, ojca pisarza.
Aleksander Tomasz Dumas, sławny w swoich czasach generał republikańskiej i napoleońskiej Francji, nieustraszony żołnierz zdolny do bezprzykładnych pokazów dzielności, a jednak napiętnowany z powodu czarnego koloru skóry, w jesieni życia pozbawiony złudzeń przez imperium francuskie, któremu służył.
Tom Reiss ma dar ożywiania historycznego dramatu, co czyni tym razem z pomocą fragmentów nieukończonej powieści Alaksandra Dumasa. Wraz z nim śledzimy burzliwe życie bohatera, od kolonialnego Haiti, na którym się wychował, przez młodość w Paryżu, wybuch rewolucji francuskiej, walki nad Renem, bój o szwajcarski „szczyt świata”, heroiczne popisy podczas kampanii w Italii, wyprawę z Napoleonem do Egiptu, w końcu niewolę w Królestwie Neapolu – w której doświadczył dramatu podobnego do powieściowego hrabiego Monte Christo.
W tej prawdziwej historii życie ojca pisarza jest nie mniej atrakcyjne i awanturnicze niż powieściowa fikcja.http://www.wydawnictwoliterackie.pl

Życie Thomasa Alexandre Dumas układało się niezwykle ciekawe. Mogłyby ono stać się inspiracją dla filmu albo serialu przygodowego. Ojciec słynnego Aleksandra Dumas (ojca) żył w burzliwych czasach, podczas wielkiej zmiany, jaką była rewolucja francuska i czasy Napoleona. Był synem zubożałego francuskiego arystokraty Alexandre Antoine Davy de la Pailleterie i murzyńskiej niewolnicy Cassette Dumas. Urodził się w 1862 roku na San Domingo. Przez moment stał się niewolnikiem. Wykupiony przez ojca, przeobraził się w młodzieńca brylującego w czasach zgniłych rządów Ludwika XVI w arystokratycznym Paryżu. Odcięty od pieniędzy po małżeństwie ojca, zaciągnął się w 1786 roku jako prosty żołnierz do dragonów. Paradoksalnie okazało się to być bardzo dobrą decyzją, gdyż pozwoliło mu bez większych komplikacji przetrwać Wielki Terror. Po nastaniu rewolucji francuskiej Thomas Alexandre Dumas (po zaciągnięciu się do dragonów odrzucił on nazwisko ojca i zaczął używać nazwiska matki) zaczął robić oszałamiającą karierę. Republika nie wierzyła dawnym oficerom z czasów ancient regime i umożliwiła awans ludziom z gminu. Thomas Alexandre Dumas w ciągu kilkunastu miesięcy pomiędzy 1792 a 1793 rokiem awansował ze stopnia kaprala na generała dywizji. Trudno o bardziej zawrotny przeskok. W rezultacie Mulat stanął na czele republikańskich francuskich armii. Walczył w Pirenejach, Wandei, w Alpach, w Italii, w Egipcie. Aresztowany przez zrewoltowanych, antyfrancuskich neapolitańskich rojalistów kardynała Ruffo, spędził trzy lata zamknięty w lochu (1799-1801). Po powrocie wykryto u niego nowotwór żołądka. Nie wrócił już do służby wojskowej i zmarł w wieku 44 lat (w 1806 roku).  Jego dziejom poświęcona jest książka Toma Reissa, Czarny hrabia. Chwała, rewolucja, zdrada i prawdziwy hrabia Monte Christo. Książka została obsypana nagrodami. W 2013 roku otrzymała nagrodę Pulitzera za biografię lub autobiografię, a The New York Times zaliczył ją do 100 najważniejszych książek 2012 roku. Do 10 najważniejszych książek 2012 roku zaliczył ją także Time czy Amazon.

Praca ma wiele zalet. Po pierwsze pokazuje prawie kompletnie nie znane w Polsce dzieje francuskich kolonii na Karaibach. Ukazuje stosunek Francuzów do niewolnictwa i kolorowych ludzi od XVII po koniec XVIII wieku. Wbrew temu, czego można by się spodziewać na pierwszy rzut oka, uprzedzenia w metropolii wobec ludzi o innym odcieniu skóry raczej rosły wraz z upływem czasu niż malały. Obowiązywała zasada, że powietrze we Francji czyni wolnym, niewolnicy potrafili uzyskiwać wolność dzięki wyrokom sądowym po przybyciu do niej (z tego powodu w końcowych latach ancient regime próbowano uniemożliwić wjazd do Francji niewolnikom). Na samym San Domingo powstało multietniczne społeczeństwo, w którym współistniało niewolnictwo i mulaci, a ci ostatni często byli właścicielami tych pierwszych. Francja próbowała występować przeciw związkom ludzi o różnych kolorach skóry, ale bez większego powodzenia. Po drugie autor całkiem udanie odmalowuje Francję czasów Ludwika XVI i ukazuje przyczyny, które doprowadziły do Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Po trzecie pokazuje stosunek do kolorowych ludzi w rewolucyjnej i napoleońskiej Francji. Rewolucyjna Francja nie tylko zniosła niewolnictwo w swoich koloniach, ale też kilku Francuzów o ciemniejszym kolorze skóry (nazywanych wtedy Amerykanami) zostało wybranych do ciał przedstawicielskich. Co szokujące, Francuz o afrykańskich korzeniach mógł zrobić większą karierę w rewolucyjnej Francji niż Afroamerykanin przed latami sześćdziesiątymi XX wieku. Zresztą podobnie było też w innych krajach, gdzie Murzyni byli egzotyczną atrakcją (casus pradziadka Puszkina). To wszystko uległo zmianie w ciągu kilku lat. Kreole z karaibskich posiadłości Francji nie zaakceptowali zniesienia niewolnictwa i bliżej było im do hiszpańskich czy angielskich wrogów Francji niż nowych władz. Napoleon I, mając do wyboru poprzeć Kreolów lub dawnych niewolników, postawił na tych pierwszych i w rezultacie utracił Haiti. Tym samym książka Reissa wpisuje się w dyskusję o domniemanych uprzedzeniach rasowych Napoleona I. Wreszcie jest bardzo sprawnie napisana, wciąga czytelnika, czyta się ją dobrze.

Praca ma też wady. Autor dosyć często popełnia drobne błędy lub wybiera najbardziej barwne wersje wydarzeń. Tak na przykład twierdzi, że delfin Ludwik [XVII] syn Ludwika XVI został zamordowany. Tymczasem chłopiec zmarł z powodu gruźlicy. Nie był dobrze traktowany, był wychudzony i nosił ślady bicia, ale nie ma dowodów, że został zabity. Autor dosyć jednoznacznie opowiada się za pewnymi osobami (takimi jak bohater książki), drugich ewidentnie nie lubi. To rzutuje na sposób przedstawienia rozwoju wypadków. Autor nie jest specjalistą od epoki napoleońskiej i jest to widoczne. Często doszukuje się w przygodach Thomasa Alexandre’a Dumas inspiracji dla bohaterów wykreowanych przez jego syna Aleksandra Dumas (ojca) – takich jak hrabia Monte Christo czy d`Artagnan. Nie jestem o tym przekonany. Ta efektowna hipoteza miała pomóc sprzedać książkę. Rzeczywiste dzieje Thomasa Alexandre’a Dumas są raczej odległe od przygód bohaterów wykreowanych przez jego syna. Wolałbym też, aby książka zawierała bardziej obfite przypisy, z mojego punktu widzenia to ewidentny jej minus.

Książka mimo swoich braków warta jest przeczytania. To chyba pierwsza monografia, która na rewolucyjną i napoleońską Francję patrzy przez pryzmat ówczesnych uprzedzeń rasowych. Książka pokazuje paradoksalną sytuację narastania rasizmu we Francji (i nie tylko). Thomas Alexandre Dumas spotykał się w mniejszym stopniu z nim niż jego syn – słynny Alexandre Dumas ojciec. A przecież ten ostatni był synem mulata i rodowitej Francuzki i był trochę bliższy kanonom europejskiej urody niż jego ojciec.